"Runapa chaninmi qawarisqa kanan qusqanpi, manan chaskisqanpichu".
Albert Einstein sutiyuq runa Ñawpaqtaqa, añanchaykuyta munani hatun yachachiqpaq Ramiro Ismael Trujillo Románman, Dr. Mirian Medalith Cartagena Chambiman ima, prologota qillqawasqankumanta, chayna importante yanapakuymanta, valores éticos y morales nisqakuna tarpuypi, yachaywasinkunapi, sunturwasinkunapipas wayna waynakunapa yachachiynninpi.

Kay iskay kaq maytu prologo nisqa  ruwasqay, sutichasqa CLIMBING THE MOUNTAIN, kikin gemela ñañanmi THE TORCH LIGHTS, 2018 watapi hatun editorial exituwan lluqsisqa. Hinaspa kayta sutinchakun hatun runamasiykunapaq willakuyninkunaq allin kayninwan, hatun valores éticos y morales nisqakunawan.

Kay chaniyuq maytupi qipa kaq qillqata ñawinchaspa, chaypin riqsichiwanchis valorkunaq pachanta, hinallataq Perú suyumanta, tiqsimuyuntinmanta qari warmikunaq ejemplo hina willakuyninkunata, anchatan kusikurqani, chay ispirituq ukhunchasqa, suti kayninmanta, chaymi kallpachan tukuy kawsayninchispi munasqa wawqinchiskunata, Ramirota, Miriantawan.

Kay musuq tumunpiqa tikraq runakunam rikurin: polítikukuna, estadistakuna, kamachiqkuna, yachachiqkuna, espiritual pusaqkuna, ahinataq Jesus Nazaretmanta, MUNAKUYpa Yachachiqnin hina riqsisqa, Hanaq pacha Taytanpa mañakusqanman hina kay pachaman hamurqa allin munayniyuq runakunata pampachananpaq, chaynallataqmi huk allin sunquyuq runakunata, falsificaqkunata hinaspa musuq Perú llaqtata hatarichiqkunatapas rimarin hinaspa huñun, huk pachantinpi sociedadpi.

Ichaqa yaqa llapan qillqasqakuna-ensayokunam, historiamanta runakunapa kawsayninwan tupan, paykunapa ejemplo hina kawsasqankum hamuq miraykunapaq modelo hina, ahinataq José Domingo Choquehuancapa kawsakuynin hinaspa profecía harangue nisqa kacharichiq Simón Bolívarman, utaq Antonio Raimondipa hinaspa Perú suyu kuyakuyninpa hirincianpas; Chayqa José Mujica hina honrado polítikuq, ñawpaq Uruguaypa umalliqnin, paymi llaqtanta kamachirqan suti simiwan, honradezwan, Tupamarukunaq armasqa maqanakuynin mana aswan allinchu kasqanmanta yuyaykukusqan qipaman; utaq América Latinapi aswan hatun yuyayniyoq José Carlos Mariáteguimanta, paymi wiñariyman chayananpaq Perú socialismo nisqa tiqsinkunata churarqan; utaq Albert Camus, Literaturamanta Premio Nobel chaskiq, paymi yachachiqnin Germainman añanchaykuspa yachachikuykunata qurqan; Sócrateswan Aristóteleswan, ñawpaq Greciapi aswan hatun filósofo-cientifikukuna, utaq mana wañuq kapanciayuq maytukunata añanchasqanku, ahinataq San Tomás de Aquinuq yuyaykusqan, paymi nirqan: Huk maytuq runanta manchakuy.

Ramiruwan Mirianwan qillqasqa liwruqa manam hatun qari warmikunapa llimpiyninllachu, paykunam imaymana ruwaykunata ruwarqaku runachakuyninchik, culturanchikpa hinaspa socializacionninchikpa favorninpi, hatun amawta Walter Peñalozapa qawachisqanman hina, aswanqa rimallantaqmi wayna sipaskunapa misiwnninmanta, aswan altu puntakunaman siqanapaq hinaspa justiciapaq, llaqtanku allin kananpaqpas maqanakunku. Chaynallataqmi yuyaymanan hatun yachaywasipi yachachiqkunapa misionninpi, chaymi chiqap kaqwan yachachiy, chaymi, necesariamente, investigacion científica utaq tecnológica nisqapa sumaq hinaspa sacrificio aventurawan kuskachasqa.

Chuyanchani, chay qillqaqa manam hatun yachaywasipi yachachiqkunallamantachu yuyaymanan, aswanqa Jesus hina mana sillayuq, mana yachaywasiyuq hatun yachachiqkunamantapas, paykunam runapa histurianpi musuq pachata paqarichirqaku, chaymi yachachiqkunapa Yachachiqnin; utaq Sócrates, mayqintikamanta, mana munaqmanta hatun yachaq, paytan sofistakunaq tribunalnin huchacharqan himluqta utyananpaq, huk Dioslla chiqaq kaqta yachachisqanmanta; hatun yachachiq Platón, Aristóteles yachachiq; José Martí, Cubapi revolución nisqamanta yachachiq, ñawpaqman puriq; Mahatma Gandhi, India suyuta kacharichiq; icha Martin Luther King, yuraq runakunawan yana runakunawan kawsaypi kaqlla kanankupaq hawkalla maqanakuq.

Aswan hatun rimaymi rin huk hatun yachachiq: José María Arguedas, Andahuaylino-Apurimeño paqarisqanmanta, ichaqa hatun peruano llapan peruanukunata ancha kuyasqanmanta. Ramiro yachachiq, Mirian yachachiq ima, Amauta Arguedaspa llamk’ayninta, kallpachakuyninta ima allinta riqsinku, Perú llaqtayuq runakunata peruanuman tukuchinanpaq. Chaypaqmi ñawpaq andino culturata apilarqan, chanincharqan ima: Lucanas, Ayacucho llaqtapi Visecas haciendapi yachasqan takikunata, tusuykunata, takikunatapas; hinallataq Tambobamba llaqtapi, Apurímac suyupi, Perú suyupa sunqunpi.

Kay musuq qullqi quypi, yachachiq Ramiro Trujillo Román, doctor Mirian Cartagena ima, yapamanta rimarinku llakikuyninkuta musuqyachiymanta utaq musuqyachiymanta, chaymi, Ley Universitaria No 30220 nisqawan qallarispa, riqsichirqa Neoliberalismo nisqawan, Consenso de Washington nisqawan, iskay munarispa hinaspa irresponsable uchuy ñañakuna, chaykunam yachaykunapa kutimunan niynta ruwarqaku, chaymi tikrarqaku huk proceso de instrucción nisqaman, hinaspa alienación nisqaman, chaymi chay yachaysapa Albert Einsteinpa ancha millakusqanmi tiemponpi, XIX siglopi. Chiqapmi, kunan pacha Sistema Nacional de Educación nisqa, 1990 watakunamantapacham, Banco Mundial nisqapa políticankuna riqsichikusqanmantapacha, chayna kasqanmantapacham, carcelpi wichqasqa ñawpaq umalliq Alberto Fujimoripa, compañeronpa, degenerado Vladimiro Montesinospa tanteasqanwan. Chay ruwasqanqa manan allinchu karqan, prueba PISA nisqaman hinaqa, ranking mundial nisqapi urapi qayllapin kashanchis.

Kay prologowanmi wayna sipaskunata waqyani, yuyayninkuman hina, uspiritunkuman hina, kamaqninchiskunaq, hatunsninchiskunaq, umalliqninchiskunaq, sinchikunamanta, civilkunaq munayninta qatikunankupaq, paykunan sacrificakurqanku latinoamericano llaqtarayku, chinlla kayta pakinankupaq, chaymi asfixianchis, hinallataq anturchanchiskunata rawrachinankupaq, sapankama kayta, pinqay, mana chanin kay, waqlliy, llapan muyunkuna, waqlliy ima, pampanapaq XXI pachakwatapi. Atikuqtinqa!.

Dr. Humberto Ñaupas Paitán Doctor Honoris kawsa nisqamanta ESGE-EPG 2016
UTEA-2018 nisqamanta  hatun yachachiq Emérito